مروری بر ترکیبات ثانویه و اثرات فارماکولوژیکی گیاه دارویی جاشیر

زمینه و هدف: جاشیر با نام علمی Prangos ferulacea (L.) Lindl. گیاهی دارویی و بومی نواحی جنوبی ایران است که در طب سنتی در درمان بسیاری از اختلالات مورد استفاده بوده و تحقیقات متعددی در جهت شناسایی ترکیبات گیاهی و خواص درمانی آن انجام گرفته است. این مطالعه مروری با هدف بررسی خواص فارماکولوژیکی، توصیف و پیشنهاد عوامل فعال فارماکولوژیکی موجود در آن و نیز بیان مکانیسم های احتمالی اثربخشی آنها جهت استفاده در تحقیقات پزشکی و دارویی آینده انجام شده است. روش بررسی: اطلاعات این مطالعه مروری با جستجوی کلید واژگان Prangos ferulacea، P. ferulacea و Prangos در کتب و مقالات علمی منتشر شده در بانک های اطلاعاتی همچونWeb of Science ، ‌Science Direct، Scopus، EBSCO، Iran medex و Pubmed بدست آمده است. یافته ها: از جاشیر در پزشکی سنتی در تسکین درد، التهاب، بهبود دیابت و به کارگیری علیه میکروارگانیسم های مختلف از جمله باکتری ها و قارچ ها استفاده شده است و بخش های هوایی آن دارای ارزش علوفه ای زیادی هستند. ترکیبات اصلی اسانس گیاه جاشیر، ترکیبات مونوترپنی بویژه آلفا و بتا- پینن می باشند و حضور مونوترپن ها، سزکوئی ترپن ها، کومارین ها، فلاونوئیدها، تانین ها، ساپونین ها، آلکالوییدها، ترپنوئیدها و به ویژه آنتی اکسیدان ها در این گیاه، عامل خواص ضد اکسیدانی، ضد دیابتی، ضد میکروبی، ضد ویروسی، ضد دردی، ضد اسپاسمی و اثر گیاه بر سقط جنین بوده است که در تحقیقات آزمایشگاهی به اثبات رسیده است. نتیجه گیری: کاربردهای سنتی گیاه جاشیر در درمان بسیاری از بیماری ها و وجود ترکیبات گیاهی و دارویی ارزشمند در این گیاه می تواند زمینه ای را برای کشف داروهای با منشا گیاهی در تولید آنتی بیوتیک ها، مسکن ها و داروهای درمان دیابت به وجود آورد و کلیدهایی را در انجام کارآزمایی های بالینی در اختیار دانشمندان قرار دهد.